ANAYASA, YÖNETİM ŞEKLİ VE SİYASİ YAPI
T
ürkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan referandum ile gerçekleştirilen değişiklik neticesinde Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 9 Temmuz 2018 tarihinde göreve başlamasıyla kuvvetlerin yumuşak ayrılığına dayanan parlamenter sistemden sert kuvvetler ayrılığını öngören “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi”ne fiilen geçilmiştir. Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçilmesi ile parlamenter sistemde karşılaşılan karar alma süreçlerini ve dolayısıyla devlet sistemini yavaşlatan hususlar bertaraf edilerek devletin tüm fonksiyonlarının daha hızlı ve etkin biçimde yerine getirilmesi, yönetimde istikrar, sürat ve devamlılığın sağlanması amaçlanmıştır.
Parlamenter sistemde yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulunca birlikte kullanılmakta ancak yürütme organının sorumlu kanadını Bakanlar Kurulu oluşturmaktayken Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminde yürütme organı olarak sadece Cumhurbaşkanı belirlenmiştir. Bununla birlikte yürütme görev ve yetkisi kapsamında ilgili mevzuatın verdiği yetkiyle bakanlar ve üst yöneticiler de görevleriyle ilgili gerekli kararları alarak uygulayabilmektedir. Yine “kurul kararı” biçiminde karar verme yetkisi olmasa da ülke gündemine göre rutin olarak istişari mahiyette “Cumhurbaşkanlığı Kabinesi” toplantıları yapılmaktadır. Cumhurbaşkanlığı kabinesinde Cumhurbaşkanı tarafından atanan bir Cumhurbaşkanı Yardımcısı ile Adalet Bakanı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı, Dışişleri Bakanı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Gençlik ve Spor Bakanı, Hazine ve Maliye Bakanı, İçişleri Bakanı, Kültür ve Turizm Bakanı, Milli Eğitim Bakanı, Milli Savunma Bakanı, Sağlık Bakanı, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Tarım ve Orman Bakanı, Ticaret Bakanı ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanı olmak üzere toplam 17 bakan yer almaktadır.
Parlamenter sistemde yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulunca birlikte kullanılmakta ancak yürütme organının sorumlu kanadını Bakanlar Kurulu oluşturmaktayken Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminde yürütme organı olarak sadece Cumhurbaşkanı belirlenmiştir. Bununla birlikte yürütme görev ve yetkisi kapsamında ilgili mevzuatın verdiği yetkiyle bakanlar ve üst yöneticiler de görevleriyle ilgili gerekli kararları alarak uygulayabilmektedir. Yine “kurul kararı” biçiminde karar verme yetkisi olmasa da ülke gündemine göre rutin olarak istişari mahiyette “Cumhurbaşkanlığı Kabinesi” toplantıları yapılmaktadır. Cumhurbaşkanlığı kabinesinde Cumhurbaşkanı tarafından atanan bir Cumhurbaşkanı Yardımcısı ile Adalet Bakanı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı, Dışişleri Bakanı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Gençlik ve Spor Bakanı, Hazine ve Maliye Bakanı, İçişleri Bakanı, Kültür ve Turizm Bakanı, Milli Eğitim Bakanı, Milli Savunma Bakanı, Sağlık Bakanı, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Tarım ve Orman Bakanı, Ticaret Bakanı ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanı olmak üzere toplam 17 bakan yer almaktadır.
Cumhurbaşkanı,
Cumhurbaşkanı Adaylığı ve Seçimi
Cumhurbaşkanı Adaylığı ve Seçimi
Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimi Anayasa’nın 101’inci maddesinde düzenlenmiş olup buna göre Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yüksek- öğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından doğrudan halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilir. Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin TBMM üyeliği sona erer.
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir. Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder.
Cumhurbaşkanı, Anayasa’nın 103’üncü maddesine göre TBMM önünde and içerek görevine başlar.
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir. Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder.
Cumhurbaşkanı, Anayasa’nın 103’üncü maddesine göre TBMM önünde and içerek görevine başlar.
Cumhurbaşkanının Görev, Yetki ve Sorumluluğu
Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri Anayasa’nın 8’inci ve 104’üncü maddelerinde düzenlenmiştir.Anayasa’nın 8’inci maddesi uyarınca yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa’ya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. Anayasa’nın 104’üncü maddesinde ise Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri şu şekilde belirtilmiştir:
Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.
Cumhurbaşkanı, devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder; Anayasa’nın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder.
Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü TBMM’de açılış konuşmasını yapar.
Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir.
Kanunları yayımlar.
Yayımlanmasını uygun bulmadığı kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderir.
Kanunların, TBMM iç tüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasa’ya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir.
Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenler.
Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul eder.
Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar.
Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar.
Millî güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır.
TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) Başkomutanlığını temsil eder.
TSK’nın kullanılmasına karar verir.
Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır.
Yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Ancak Anayasa’nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez. Anayasa’da münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda ve kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.
Kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir.
Anayasa’da ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.
Turizm Ülkesi Türkiye
Geleneksel Sanatlar
Tiyatro
Türk Mutfağında Öne Çıkan Lezzetler
Anayasada Cumhurbaşkanı tarafından genel olarak “yürütme yetkisi” kapsamında çıkarılabilecek Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışında düzenleme biçimi olarak yalnızca “Cumhurbaşkanlığı kararnamesi” şeklinde düzenlenmesi gerektiği öngörülen hususlar yer almaktadır. Buna göre;
Üst kademe kamu yöneticilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esaslar (AY m.104/9),
Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması (AY m.106/son),
Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri (AY m.108/4),
Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri (AY m.118/son),
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecektir.
Bunun dışında Anayasa’nın 123’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında düzenlenen “Kamu tüzel kişiliği kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kurulur.” hükmü uyarınca kamu tüzel kişiliği kurma yetkisi hem TBMM’ye hem de Cumhurbaşkanına tanınmıştır.
Yine Anayasa’nın 119’uncu maddesine göre Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık veya ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. Olağanüstü hal ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazete’de yayımlanır ve aynı gün TBMM’nin onayına sunulur.
Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, Anayasa’nın 104’üncü maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen “Anayasa’nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez” şeklindeki sınırlamaya tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazete’de yayımlanır ve aynı gün TBMM’nin onayına sunulur. Olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde TBMM’de görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.
Parlamenter sistemde mevcut olan Anayasa hükümlerine göre Cumhurbaşkanının tek başına imzaladığı işlemlere karşı yargı yolu kapalıyken Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminde Cumhurbaşkanının işlem ve eylemlerine karşı idari yargı yolu açılmıştır. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından denetimi ise Anayasa'nın 148'inci ve 150'nci maddeleri uyarınca Anayasa Mahkemesi tarafından yapılmaktadır. Hâlihazırda meclis soruşturması ve yazılı soru yoluyla yürütmeyi denetleme yetkisine sahip olan milletvekilleri, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri bakımından da Anayasa Mahkemesinde açılacak iptal davası vasıtasıyla denetim sağlayabilmektedir. Ayrıca kanunlarda olduğu gibi Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde de bakılmakta olan bir davada, davaya bakmakta olan bir mahkeme, davada uygulanacak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükmünün Anayasa'ya aykırı olduğu iddiası ile Anayasa Mahkemesine itiraz yoluna gidebilir.
Yürütme yetkisi, Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan Cumhurbaşkanı kararnameleri ile kullanılabileceği gibi Cumhurbaşkanlığı yönetmelikleri ve Cumhurbaşkanı kararları, ilgili kurum veya kuruluşların çıkaracağı düzenleyici işlemler veya yapacakları idari eylem ve işlemleri aracılığıyla da kullanılabilir. Yürütme organı her kademede eylem ve işlemlerinin dayanağını ilgili mevzuattan almaktadır.
Yine parlamenter sistemde Cumhurbaşkanının sorumsuzluğu ilkesi benimsenmiş iken yeni sistemde Cumhurbaşkanı dâhil olmak üzere tüm hükûmet mensuplarının işlemlerinden dolayı idari, hukuki ve cezai sorumluluğu bulunmaktadır.
Yine Anayasa’nın 119’uncu maddesine göre Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık veya ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. Olağanüstü hal ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazete’de yayımlanır ve aynı gün TBMM’nin onayına sunulur.
Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, Anayasa’nın 104’üncü maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen “Anayasa’nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez” şeklindeki sınırlamaya tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazete’de yayımlanır ve aynı gün TBMM’nin onayına sunulur. Olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde TBMM’de görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.
Parlamenter sistemde mevcut olan Anayasa hükümlerine göre Cumhurbaşkanının tek başına imzaladığı işlemlere karşı yargı yolu kapalıyken Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminde Cumhurbaşkanının işlem ve eylemlerine karşı idari yargı yolu açılmıştır. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından denetimi ise Anayasa'nın 148'inci ve 150'nci maddeleri uyarınca Anayasa Mahkemesi tarafından yapılmaktadır. Hâlihazırda meclis soruşturması ve yazılı soru yoluyla yürütmeyi denetleme yetkisine sahip olan milletvekilleri, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri bakımından da Anayasa Mahkemesinde açılacak iptal davası vasıtasıyla denetim sağlayabilmektedir. Ayrıca kanunlarda olduğu gibi Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde de bakılmakta olan bir davada, davaya bakmakta olan bir mahkeme, davada uygulanacak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükmünün Anayasa'ya aykırı olduğu iddiası ile Anayasa Mahkemesine itiraz yoluna gidebilir.
Yürütme yetkisi, Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan Cumhurbaşkanı kararnameleri ile kullanılabileceği gibi Cumhurbaşkanlığı yönetmelikleri ve Cumhurbaşkanı kararları, ilgili kurum veya kuruluşların çıkaracağı düzenleyici işlemler veya yapacakları idari eylem ve işlemleri aracılığıyla da kullanılabilir. Yürütme organı her kademede eylem ve işlemlerinin dayanağını ilgili mevzuattan almaktadır.
Yine parlamenter sistemde Cumhurbaşkanının sorumsuzluğu ilkesi benimsenmiş iken yeni sistemde Cumhurbaşkanı dâhil olmak üzere tüm hükûmet mensuplarının işlemlerinden dolayı idari, hukuki ve cezai sorumluluğu bulunmaktadır.
Turizm Ülkesi Türkiye
Geleneksel Sanatlar
Tiyatro
Türk Mutfağında Öne Çıkan Lezzetler
Merkez Teşkilat ve Organlar
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi uyarınca Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı; Cumhurbaşkanlığı Makamı, Cumhurbaşkanı Yardımcılıkları, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı ve Cumhurbaşkanlığı Politika Kurullarından oluşmaktadır.
Cumhurbaşkanlığı Makamı
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı makamına ilişkin hizmetler ile Cumhurbaşkanının resmi ve özel yazışmalarını takip etmek, Cumhurbaşkanının tören, yurt içi ve yurt dışı gezi işlerini düzenlemek ve yürütmek üzere kurulan Cumhurbaşkanı Özel Kalem Müdürlüğü; Cumhurbaşkanına danışmanlık ve verdiği diğer görevleri yapmak üzere atanan Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve Danışmanı; özel bilgi ve uzmanlık gerektiren konularda, dış ülkelerde veya uluslararası kuruluşla nezdinde özel bir görevi ifa etmek üzere görevlendirilen özel temsilci ile millete ve devlete hizmeti geçmiş, bilgi ve birikim sahibi kişilerin bu kazanımlarından istifade edilebilmesi amacıyla kurulan Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu Cumhurbaşkanlığı Makamını oluşturmaktadır.
Cumhurbaşkanı Yardımcılıkları
Anayasa’nın 106’ncı maddesi uyarınca Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 17’nci maddesi uyarınca Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanı tarafından verilen görevleri yapar. Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, kırk beş gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Yine Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Cumhurbaşkanı yardımcıları milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından atanır. Cumhurbaşkanı yardımcıları Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. Cumhurbaşkanı yardımcıları TBMM önünde ant içerler. TBMM üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer. Cumhurbaşkanı yardımcıları Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. Cumhurbaşkanı yardımcıları hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla, TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. TBMM, üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Cumhurbaşkanı yardımcıları görevleriyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır.
İdari İşler Başkanlığı
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 5’inci maddesi uyarınca mevzuatla belirlenen görevleri yapmak ve Cumhurbaşkanı tarafından verilen görevleri yerine getirmek üzere kurulmuştur. İdari İşler Başkanı “en yüksek devlet memuru” olduğu gibi Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığının en üst amiridir. İdari İşler Başkanı bütün birimlerin faaliyetlerini, işlemlerini ve hesaplarını denetlemekle görevli ve yetkili olup yukarıda belirtilen hizmetlerin mevzuata, Cumhurbaşkanı’nın politika ve talimatlarına uygun olarak yürütülmesinden Cumhurbaşkanı’na karşı sorumludur.
Politika Kurulları
Politika kurulları 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde; Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu, Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu, Ekonomi Politikaları Kurulu, Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu, Hukuk Politikaları Kurulu, Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu, Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu, Sosyal Politikalar Kurulu ile. Yerel Yönetim Politikaları Kurulu olarak belirlenmiştir.
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 21’inci maddesi uyarınca bu kurullar en az üç üyeden oluşur. Kurul üyeleri Cumhurbaşkanınca atanır. Bu kurulların başkanı Cumhurbaşkanı’dır. Cumhurbaşkanı kurul üyelerinden birini başkanvekili olarak görevlendirir. Kurulların genel görev ve yetkileri 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 22’nci maddesinde düzenlenmiştir.
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 21’inci maddesi uyarınca bu kurullar en az üç üyeden oluşur. Kurul üyeleri Cumhurbaşkanınca atanır. Bu kurulların başkanı Cumhurbaşkanı’dır. Cumhurbaşkanı kurul üyelerinden birini başkanvekili olarak görevlendirir. Kurulların genel görev ve yetkileri 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 22’nci maddesinde düzenlenmiştir.
Bağlı Kuruluşlar
Yürütme organı içinde Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatının yansıra 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 37’nci maddesinde belirlenen kuruluşlar da yer almaktadır. Bu kuruluşlar Cumhurbaşkanlığına bağlı olup, kendi Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi veya kanunlarındaki görev tanımlarında belirlenen görevleri icra ederler.
Bu kuruluşlar şunlardır:
Devlet Arşivleri Başkanlığı,
Devlet Denetleme Kurulu,
Diyanet İşleri Başkanlığı,
İletişim Başkanlığı,
Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği,
Millî İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı,
Millî Saraylar İdaresi Başkanlığı
Savunma Sanayi Başkanlığı,
Strateji ve Bütçe Başkanlığı,
Türkiye Varlık Fonu.
Bu kuruluşlar şunlardır:
Devlet Arşivleri Başkanlığı,
Devlet Denetleme Kurulu,
Diyanet İşleri Başkanlığı,
İletişim Başkanlığı,
Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği,
Millî İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı,
Millî Saraylar İdaresi Başkanlığı
Savunma Sanayi Başkanlığı,
Strateji ve Bütçe Başkanlığı,
Türkiye Varlık Fonu.
Ofisler
Yürütme yetkisinin icrası kapsamında mevzuatla kendilerine verilen görevleri yerine getirmek üzere Cumhurbaşkanlığına bağlı Dijital Dönüşüm Ofisi, Finans Ofisi, İnsan Kaynakları Ofisi ve Yatırım Ofisi kurulmuştur. Ofis başkanları, ofisin en üst amiri olup ofisin genel yönetim ve temsilinden Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. Ofis başkanları, faaliyet alanına giren konularda kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği ve koordinasyonu sağlar. Ofisler Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen amaç, politika ve stratejilere uygun olarak yönetilir. Ofisler, görev alanına ilişkin hukuki, idari ve teknik anlamdaki ihtiyaçları değerlendirmek ve görev alanına giren hususlarda mevzuat önerileri geliştirmekle görevli ve yetkilidir.
Bakanlar ve Bakanlıklar
Bakanlar
Bakanlar, Anayasa’nın 106’ncı maddesi uyarınca milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olan kişiler arasından Cumhurbaşkanınca atanır ve görevden alınır. Bakanlar, TBMM önünde ant içerler. Cumhurbaşkanı TBMM üyeleri arasından da bakan ataması yapabilir ve bu kişiler atandıklarında meclis üyelikleri sona erer.
Bakanlar hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. TBMM, üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Bakanlar görevleriyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır.
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 503’üncü maddesi uyarınca Bakan, bakanlık kuruluşunun en üst amiri olup, bakanlık icraatından ve emri altındakilerin faaliyet ve işlemlerinden sorumlu olup bakanlık merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatıyla bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşların faaliyetlerini, işlemlerini ve hesaplarını denetlemekle görevli ve yetkilidir. Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanımı amacıyla, bakanlık hizmetlerini
mevzuata, Cumhurbaşkanı’nın genel siyasetine, Cumhurbaşkanı karar ve talimatlarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun olarak yürütmekle, bakanlığın faaliyet alanına giren konularda diğer bakanlıklarla iş birliği ve koordinasyonu sağlamakla görevli ve Cumhurbaşkanı’na karşı sorumludur.
Bakanlar hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. TBMM, üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Bakanlar görevleriyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır.
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 503’üncü maddesi uyarınca Bakan, bakanlık kuruluşunun en üst amiri olup, bakanlık icraatından ve emri altındakilerin faaliyet ve işlemlerinden sorumlu olup bakanlık merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatıyla bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşların faaliyetlerini, işlemlerini ve hesaplarını denetlemekle görevli ve yetkilidir. Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanımı amacıyla, bakanlık hizmetlerini
mevzuata, Cumhurbaşkanı’nın genel siyasetine, Cumhurbaşkanı karar ve talimatlarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun olarak yürütmekle, bakanlığın faaliyet alanına giren konularda diğer bakanlıklarla iş birliği ve koordinasyonu sağlamakla görevli ve Cumhurbaşkanı’na karşı sorumludur.
Bakanlıklar
Bakanlıklar yürütme organının yetkilerini kullanmak ve görevlerini yerine getirmek üzere faaliyet konularına göre teşkilatlanmış kurumlardır.
Bakanlıklar 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 503’üncü maddesi uyarınca merkez teşkilatı ile ihtiyaca göre kurulan taşra ve yurt dışı teşkilatından ve bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlardan meydana gelir. Anayasa’nın 106’ncı maddesi uyarınca bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir. Bakanlık merkez teşkilatı; bakanlığın sorumlu olduğu hizmetlerin yürütülmesi, bu hizmetlerle ilgili amaç ve politika tayini, planlama, kaynakları düzenleme ve sağlama, koordinasyon, gözetim ve takip, idareyi geliştirme ve denetim gibi görevleri yerine getirmek üzere gerekli birimlerden meydana gelir. Bakanlığın kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek ve yürütmekte oldukları hizmetleri vatandaşlara sunmakla görevli bakanlık taşra teşkilatı, ihtiyaca göre düzenlenir. Bakanlıklar görev, yetki ve sorumluluk alanına giren konularda idari düzenlemeler yapabilir.
Bakanlıklar 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 503’üncü maddesi uyarınca merkez teşkilatı ile ihtiyaca göre kurulan taşra ve yurt dışı teşkilatından ve bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlardan meydana gelir. Anayasa’nın 106’ncı maddesi uyarınca bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir. Bakanlık merkez teşkilatı; bakanlığın sorumlu olduğu hizmetlerin yürütülmesi, bu hizmetlerle ilgili amaç ve politika tayini, planlama, kaynakları düzenleme ve sağlama, koordinasyon, gözetim ve takip, idareyi geliştirme ve denetim gibi görevleri yerine getirmek üzere gerekli birimlerden meydana gelir. Bakanlığın kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek ve yürütmekte oldukları hizmetleri vatandaşlara sunmakla görevli bakanlık taşra teşkilatı, ihtiyaca göre düzenlenir. Bakanlıklar görev, yetki ve sorumluluk alanına giren konularda idari düzenlemeler yapabilir.
Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar
Yürütme organı içerisinde ekonomik, ticari ve hukuki vb. alanlarda düzenleme ve denetim yetkisini haiz, ayrı bir tüzel kişilik ile idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici ve denetleyici kurumlar da yer almaktadır. Bu kurumlar faaliyet konularına göre ayrı ayrı teşkilatlanmış ve görev ile yetkileri ilgili mevzuatında düzenlenmiştir. Bu kurumlar şunlardır; Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) , Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Kamu İhale Kurumu (KİK), Rekabet Kurumu, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu, Kişisel Verileri Koruma Kurumu (KVKK), Nükleer Düzenleme Kurumu ile Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK).
