SİNEMA

uşkusuz, her ülkenin bir sinema tarihi vardır. Fuat Uzkınay’ın Ayestefanos Anıtı'nın 14 Kasım 1914’te yıkılmasına ilişkin filmi, “çekilen ilk Türk filmi”, Fuat Uzkınay da “İlk Türk Sinemacısı” olarak nitelenmektedir.

1922 - 1950 Yılları Arasında Türk Sineması

Cumhuriyet’in ilanıyla beraber Türk toplum yapısında ciddi bir değişim yaşanmıştır. Cumhuriyet rejiminin başlaması, daha önce eşi benzeri görülmemiş inkılapların bir bir hayata geçmesi, toplumun hemen her alanında değişikliklere yol açmıştır. Türk Sineması’nda 1922 yılından 1949 yılına kadar sivil yapımevleri bazında yapılandırılan döneme Özel Yapımevleri Dönemi adı verilmektedir. Tiyatro kökenli çalışmalardan oluşan Türk filmlerini yönetmek ise Muhsin Ertuğrul’a düşmüştür. Türk Sineması, İkinci Dünya Savaşı’nın sona erdiği 1945 yılından sonra film üretimini artırmıştır. Film yapıları ise seyirci tercihleri neticesinde yani ekonomik yansımalar sebebiyle belli bir form yakalamıştır. Önemli gişe gelirleri getiren Mısır filmleri, Amerikan macera ve güldürü filmleri ve Türk Sineması’nın kendi köklerinden kaynaklanan edebiyat uyarlamaları ve tarihsel filmler belirli bir sinema anlayışını beraberinde getirmiş, sonraki yıllardaki üretimler bu ana temalar üzerinde hareket etmiştir.

1950 - 1960 Yılları Arasında Türk Sineması

Artan film üretimi, 1950’li yıllardan itibaren Türk Sineması’nın daha fazla insan istihdam eden, daha fazla sayıda film yapan bir yapıda olacağının sinyallerini vermiştir. Artan yapımlar Türk Sineması’nın üretim açısından Altın Çağı olarak nitelendirilebilecek 1960-75 yıllarının temellerini hazırlamıştır.

1960-1970 Yılları Arasında Türk Sineması

Türk Sineması’nın üretim verimliliğinin en üst noktaya çıktığı yıllar olan 1960’lı yıllar, aynı zamanda da düzeyli ve kaliteli Türk filmlerinin birbiri ardına vizyona girdiği, ulusal bir kimliğe büründüğü yıllardır. 1950’li yıllardan itibaren düzenli bir artışa geçen yerli film üretimi, seyircinin artan talebi karşısında 1960’lı yıllarda da yükselişine devam etmiştir. Türk Sineması 1963’ten itibaren renkli film üretmeye başlamıştır. 1967’den itibaren hızla artan renkli filmler, piyasaya hâkim olmuştur. Türkiye’de 1960’lı yılların bir diğer özelliği de Türk Sineması’nın Amerikan Sineması’nın önünde olmasıdır. 1960’lı yıllarda sinema giderek daha kârlı bir sektör haline gelince, yeni yapımcıların ve yapımevlerinin ortaya çıkması da kaçınılmaz olmuştur. 1966 yılında Türk sineması 241 filmle, dünya uzun metraj film üretimi sıralamasında 4. sırayı almaktadır. Yapım, üretim ve dağıtım gücü hesaba katıldığında 1960’lı yıllar, Türk Sineması için altın bir çağ olarak kabul edilmektedir.

1970-1980 Yılları Arasında Türk Sineması

1970’li yıllardaki Türk Sineması’nın yapısal gelişiminde, dış faktörlerin rolü iç faktörlerden daha büyüktür. Türkiye’de 1971-1980 yılları arasında geçen süre zarfında, başta siyasi ve ekonomik alanlarda olmak üzere birçok konuda köklü değişiklikler olmuştur. Büyük siyasi, iktisadi ve sosyolojik değişimler her sektörü olduğu gibi sinema sektörünü de derinden etkilemiştir. Televizyona artan ilgi, kitleleri sinemadan uzaklaştırmış, sinema salonları kapanmaya başlamış, sinema sektörü daralma sürecine girmiştir. 1977 yılında; Türk Sineması’na yasal düzenlemeler hazırlamak, yurt dışında film haftaları düzenlemek, yurt dışındaki festivallere katılacak filmlerin alt yazı kopyalarını üretmek gibi görevleri yerine getirmesi maksadıyla Kültür Bakanlığına bağlı Sinema Dairesi Başkanlığı kurulmuştur.

1980-1990 Yılları Arasında Türk Sineması

Her zaman olduğu gibi ülkenin içinde bulunduğu iktisadi, hukuki ve siyasi süreçler Türk Sineması’na yansımıştır. Ülkenin artan ithalatı sayesinde yaşadığı teknik devrim, görsel iletişim araçlarında belirgin değişimler yaşanmasına sebep olmuştur. Bu dönemde video piyasası oluşmuştur. Sinema seyircisi “aile”lerden “birey”lere geçişi tamamlamış, 1980’lerden itibaren “yıldız sistemi” çökmüş, başrol oyuncusuna göre belirtilen filmlerden, yönetmenine göre anılmaya başlanılan sinemaya bir dönüşüm gerçekleşmiştir.

Devlet doğrudan müdahalelerle sinema sektörünü düzenlemeye çalışmış, 1986 yılında Sinema, Video ve Müzik Eserleri Yasası çıkartılmıştır. Film festivalleri kendi seyirci kitlesini oluşturmaya başlamış, Türk filmleri yabancı festivallerde yarışıp, ödüller kazanmaya başlamıştır.

1990-2000 Yılları Arasında Türk Sineması

Türk sinema sektörü 90’lı yılları kriz içinde karşılamıştır. Bu süreçte neredeyse yılda on filmden az yapım üretilmiştir. Sinemalar birer birer kapanmış, özel televizyonlar peşi sıra açılmıştır. 1995’ten sonra sırasıyla video, VCD, DVD formatları yaygınlaşarak alternatif izleme alanları ortaya çıkmıştır. 1990’lı yıllarda genç bir yönetmen kuşağı belirmiş, önceleri kısa filmlerle ve senaryolarla hayatını geçindiren bu kuşak Türk Sineması’na yeni bir soluk getirmiştir.

2000 Sonrası Türk Sineması

İzleyici profili değişmiş, sinemacıların anlatımlarında belirgin değişiklikler gözlemlenmeye başlamıştır. Türk filmlerinin teknik düzeyi dünya standartlarını yakalamış, sinemaya sinema okullarından yetişmiş eğitimli gençler hâkim olmaya başlamıştır. Türk filmlerinin bütçeleri milyon dolarlık, seyirci sayıları da milyon kişilik rakamlara ulaşmaya başlamıştır. 2004 yılında, 5224 sayılı “Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılması ile Desteklenmesi Hakkında Kanun” çıkarılmıştır. Bu yasa Türk Sineması için bir dönüm noktası olurken film üretiminde ve seyirci sayılarında önemli artış yaşanmıştır. 2002 yılında 23,5 milyon olan izleyici sayısı 2019 yılında 59 milyonu aşmıştır.

2010-2022 yılları arasında kazanılan ödüller

Nuri Bilge Ceylan'a 2014 yılında
Altın Palmiye Ödülü'nü kazandıran "Kış Uykusu" adlı film

Son yıllarda artan seyirci ve film sayısı, üretimdeki çeşitlilik, uluslararası arenada kazanılan ödüller sinemamız için umut verici bir tablo oluşturmaktadır.

Sinema Gişe Verileri

Son yıllarda büyük gelişme gösteren Türk sineması, üretim ve seyirci sayısını büyük oranda artırmıştır.

2002 yılında gösterime giren yerli film sayısı 9 iken, 2019 yılında bu sayı 150’ye ulaşmıştır. Yine aynı yıl 23,5 milyon olan izleyici sayısı 2019 yılında 59 milyonu aşmıştır.

2002 yılında 2 milyon olan yerli film izleyici sayısı, 2019 yılında 33 milyona ulaşmıştır. 2002 yılında %9 olan yerli film izlenme oranı 2019 yılında %56 olarak gerçekleşmiş olup ülkemiz bu alanda 8 yıldır Avrupa birincisi konumundadır.

Türkiye'de 2022 yılı itibarıyla 412 adet sinema kompleksi; 2661 sinema salonu ve 309.762 sinema koltuğu bulunmaktadır.

İstanbul Sinema Müzesi

Türk Sinemasının kalbi olan Beyoğlu’nda, tarihi Atlas Sinemasını da kucaklayarak, sinema estetiğini dünü ve bugünüyle yeni nesillere aktarmak amacıyla projelendirilen İstanbul Sinema Müzesi 2021 yılında hizmete açılmıştır.

1870’li yıllarda, Sultan Abdülaziz döneminde inşa edilen tarihi Atlas Binası yaklaşık iki yıl süren çalışma ile aslına uygun olarak restore edilmiştir. Ayrıca 1948 yılından beri faaliyette olan Atlas Sineması da sahnesinden koltuklarına, ses sisteminden fuayesine kadar baştan aşağı yenilenmiştir.

İstanbul Sinema Müzesi'nde, geçmişten günümüze sinema tarihini anlatan koleksiyonun yanı sıra dünya sinemasına ilişkin önemli parçalar ve Türk sinemasından başyapıtlara ait özel ayrıntılar sergilenmektedir. Oluşturulan hafıza havuzuyla, Türk sinemasına dair 8 binin üzerinde filmin afiş ve künye bilgileri ziyaretçilerin deneyimine sunulmuştur.

"Eğiten, eğlendiren ve ağırlayan" bir müze olarak tasarlanan İstanbul Sinema Müzesi, Beyoğlu Kültür Yolu Projesi'nin önemli duraklarından biri olarak İstanbul’un kültür hayatına büyük katkı sağlayacak, önemli bir turizm destinasyonu olarak faaliyet gösterecektir.

Türkiye'de 2022 yılı itibarıyla 412 adet sinema kompleksi; 2661 sinema salonu ve 309.762 sinema koltuğu bulunmaktadır.

İstanbul Sinema Müzesi Restorasyonu

İstanbul Sinema Müzesi

KÜLTÜREL YAŞAM

SİNEMA