ANAYASA, YÖNETİM ŞEKLİ VE SİYASİ YAPI
T
BMM’nin kurulduğu 23 Nisan 1920, Türk milletinin binlerce yıllık mazisindeki en önemli tarihlerden biridir. Zira TBMM’nin açılışı millet egemenliğine geçişin en önemli aşamasıdır. Halkın gücünün ve iradesinin yönetime katıldığı, bu sayede demokrasinin hayata geçtiği ilk kurum olan TBMM, milletin tüm varlığının temsil edildiği en yüksek müessesedir.
TBMM, “Egemenlik Kayıtsız Şartsız Milletindir.” esasıyla millî iradeyi hâkim kılmak için açılmıştır. 1982 Anayasası’na göre yasama yetkisi devredilemez biçimde TBMM’nindir. TBMM, diğer ülkelerdeki emsallerinden farklı olarak yalnızca bir yasama meclisi değil; aynı zamanda Kurtuluş Savaşı’nda Millî Mücadele’yi fiilen yöneterek Osmanlı İmparatorluğu’nun kalıntılarından yeni bir devlet kurulmasını sağlayan başat aktördür. Bir Kurucu Meclis olarak aldığı sorumlulukla halkı kuruluş sürecinin paydaşı hâline getirmiştir.
Yasama yetkisi Türk milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) aittir. Bu yetki devredilemez. TBMM beş yılda bir yapılan seçimlerde genel oyla seçilen 600 milletvekilinden oluşur. Meclis, savaş nedeniyle seçimlerin bir yıl ertelenmesine karar verebilir. TBMM veya Cumhurbaşkanı beş yıllık süre dolmadan seçimlerin yenilenmesine (erken seçim) karar verebilir. TBMM üyeliklerinde boşalma olması halinde ise ara seçime gidilir. Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapılır. Genel seçimlere bir yıl kala ara seçim yapılamaz.
Milletvekili seçimleri; serbest, eşit, gizli, tek dereceli genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre yargı yönetim ve denetiminde yapılır. Türk vatandaşı olup 18 yaşını dolduran her birey seçme, en az ilkokul mezunu olup 18 yaşını dolduran her birey ise seçilme hakkına sahiptir. Seçim yöntemi yasalar ile belirlenir.
Metni Anayasa’da yer alan “andı” içerek göreve başlayan milletvekilleri, tüm ulusu temsil eder.
Milletvekilleri, görevleri gereği yasama sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığına sahiptir. Yasama sorumsuzluğu; milletvekillerinin yasama ve denetim faaliyetlerindeki oy ve sözlerinden ve Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerinden, Genel Kurulca başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamalarından dolayı sorumlu tutulamayacaklarını ifade eder.
Yasama dokunulmazlığı; seçimden önce veya sonra bir suç işlediği öne sürülen milletvekilinin, Meclis kararı olmadıkça tutulamaması, sorguya çekilememesi, tutuklanamaması ve yargılanamamasını ifade eder. Yasama dokunulmazlığı, yasama sorumsuzluğundan farklı olarak mutlak ve sürekli değildir.
İstifa, milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar etme ve devamsızlık hallerinde milletvekilliğinin düşmesine TBMM Genel Kurulunca karar verilmektedir. Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine Genel Kurulca karar verilmiş olması hallerinde kararın iptali için Anayasa Mahkemesine (AYM) başvurabilir. Milletvekilliğinin kesin hüküm giyme veya kısıtlanma halinde düşmesi ise bu husustaki kesin mahkeme kararının Genel Kurula bildirilmesiyle olur.
Meclisin temel görevi kanunları yapmak ve yürütmeyi denetlemektir. Meclis, çalışmalarını Anayasa’ya ve kendi yaptığı iç tüzüğe göre yürütür.
Bütçe ve kesin hesap teklifleri hariç, kanun teklifleri sadece milletvekilleri tarafından verilebilir. Bu teklifler önce uzmanlık konularına göre oluşturulan komisyonlarda görüşülür. Komisyonlarda kabul edilen metinler Genel Kurulda görüşülerek karara bağlanır.
Meclisin denetim yolları ise yazılı soru, genel görüşme, meclis araştırması ve meclis soruşturmasıdır.
TBMM, “Egemenlik Kayıtsız Şartsız Milletindir.” esasıyla millî iradeyi hâkim kılmak için açılmıştır. 1982 Anayasası’na göre yasama yetkisi devredilemez biçimde TBMM’nindir. TBMM, diğer ülkelerdeki emsallerinden farklı olarak yalnızca bir yasama meclisi değil; aynı zamanda Kurtuluş Savaşı’nda Millî Mücadele’yi fiilen yöneterek Osmanlı İmparatorluğu’nun kalıntılarından yeni bir devlet kurulmasını sağlayan başat aktördür. Bir Kurucu Meclis olarak aldığı sorumlulukla halkı kuruluş sürecinin paydaşı hâline getirmiştir.
Yasama yetkisi Türk milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) aittir. Bu yetki devredilemez. TBMM beş yılda bir yapılan seçimlerde genel oyla seçilen 600 milletvekilinden oluşur. Meclis, savaş nedeniyle seçimlerin bir yıl ertelenmesine karar verebilir. TBMM veya Cumhurbaşkanı beş yıllık süre dolmadan seçimlerin yenilenmesine (erken seçim) karar verebilir. TBMM üyeliklerinde boşalma olması halinde ise ara seçime gidilir. Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapılır. Genel seçimlere bir yıl kala ara seçim yapılamaz.
Milletvekili seçimleri; serbest, eşit, gizli, tek dereceli genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre yargı yönetim ve denetiminde yapılır. Türk vatandaşı olup 18 yaşını dolduran her birey seçme, en az ilkokul mezunu olup 18 yaşını dolduran her birey ise seçilme hakkına sahiptir. Seçim yöntemi yasalar ile belirlenir.
Metni Anayasa’da yer alan “andı” içerek göreve başlayan milletvekilleri, tüm ulusu temsil eder.
Milletvekilleri, görevleri gereği yasama sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığına sahiptir. Yasama sorumsuzluğu; milletvekillerinin yasama ve denetim faaliyetlerindeki oy ve sözlerinden ve Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerinden, Genel Kurulca başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamalarından dolayı sorumlu tutulamayacaklarını ifade eder.
Yasama dokunulmazlığı; seçimden önce veya sonra bir suç işlediği öne sürülen milletvekilinin, Meclis kararı olmadıkça tutulamaması, sorguya çekilememesi, tutuklanamaması ve yargılanamamasını ifade eder. Yasama dokunulmazlığı, yasama sorumsuzluğundan farklı olarak mutlak ve sürekli değildir.
İstifa, milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar etme ve devamsızlık hallerinde milletvekilliğinin düşmesine TBMM Genel Kurulunca karar verilmektedir. Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine Genel Kurulca karar verilmiş olması hallerinde kararın iptali için Anayasa Mahkemesine (AYM) başvurabilir. Milletvekilliğinin kesin hüküm giyme veya kısıtlanma halinde düşmesi ise bu husustaki kesin mahkeme kararının Genel Kurula bildirilmesiyle olur.
Meclisin temel görevi kanunları yapmak ve yürütmeyi denetlemektir. Meclis, çalışmalarını Anayasa’ya ve kendi yaptığı iç tüzüğe göre yürütür.
Bütçe ve kesin hesap teklifleri hariç, kanun teklifleri sadece milletvekilleri tarafından verilebilir. Bu teklifler önce uzmanlık konularına göre oluşturulan komisyonlarda görüşülür. Komisyonlarda kabul edilen metinler Genel Kurulda görüşülerek karara bağlanır.
Meclisin denetim yolları ise yazılı soru, genel görüşme, meclis araştırması ve meclis soruşturmasıdır.
Turizm Ülkesi Türkiye
Geleneksel Sanatlar
Tiyatro
Türk Mutfağında Öne
Çıkan Lezzetler
Çıkan Lezzetler
