SANAYİ, BİLİM VE TEKNOLOJİ
T
ürkiye’de elektronik haberleşme sektörü; Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının politikaları çerçevesinde, 2000 yılından itibaren Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından düzenlenmekte ve denetlenmektedir. İnternet, uydu, altyapı, telsiz, sabit ses gibi hizmetler diğer ülkelerle benzer şekilde tekel olarak devlet şirketi tarafından sunulmaktayken, BTK’nın kurulması ile piyasa, 2002 yılından itibaren serbestleştirilmeye başlanmış, 2004 yılı başında tüm tekel hakları sona ererek elektronik haberleşme hizmetleri belirli kurallar çerçevesinde piyasaya giren işletmeciler tarafından verilebilir hale gelmiştir. Yeni teknolojilerin, hizmetlerin ve uygulamaların sağladığı faydalardan herkesin yararlanmasını ve ortaya çıkan riskler ve tehditlerden korunmayı sağlamak üzere uluslararası, bölgesel ve ulusal düzeyde çalışmalar yapılmasına yönelik olarak BTK, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği ve Avrupa Birliği çalışmalarını da göz önünde bulundurarak, kanuni düzenlemeler çerçevesinde çalışmalarını sürdürmektedir. Elektronik haberleşme sektörüne ilişkin Türkiye’de 2021 yılı itibariyle, 20 yetkilendirme türünde (Sabit Telefon Hizmeti, Rehberlik Hizmeti, Ortak Kullanımlı Telsiz Hizmeti, GMPCS Mobil Telefon Hizmeti, Altyapı İşletmeciliği Hizmeti, Hava Taşıtlarında GSM 1800 Mobil Telefon Hizmeti, Uydu Haberleşme Hizmeti, İnternet Servis Sağlayıcılığı, Sanal Mobil Şebeke Hizmeti, Uydu Platform Hizmeti, Kablolu Yayın Hizmeti vd.) 792 adet yetkilendirilmiş işletmeci bulunmaktadır.
Mobil hizmetler 1994 yılında ikinci nesil (GSM) hizmetler ile başlamış ve ülke geneline başarı ile yaygınlaşmış olup; 3G hizmeti 2009 yılında, 4.5G hizmeti ise 2016 yılında kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. Hâlihazırda üç şirket; TT Mobil, Turkcell ve Vodafone kurdukları mobil haberleşme altyapıları üzerinden toplam 86,3 milyon mobil aboneye hizmet vermektedir. Mobil abonelerin 80,2 milyonu 4.5G abonesidir. Son yıllarda hızla gelişen makineler arası iletişim (M2M) teknolojisine abone olanların sayısı da 7,4 milyona yaklaşmıştır. 2008 yılında başlayan mobil numara taşınabilirliği uygulaması ile işletmeciler arası rekabet daha da hızlanmış ve toplamda 158 milyona yakın mobil numara taşınmıştır. Ayrıca ileri mobil teknolojilerin ülkemizde yerli ve milli olarak üretilmesi konusunda önemli çalışmalar yürütülmekte olup yerli ve milli üretime yönelik çalışmalardaki gelişmelerle birlikte 5G teknolojisine geçilmesi planlanmaktadır.
Mobil hizmetler 1994 yılında ikinci nesil (GSM) hizmetler ile başlamış ve ülke geneline başarı ile yaygınlaşmış olup; 3G hizmeti 2009 yılında, 4.5G hizmeti ise 2016 yılında kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. Hâlihazırda üç şirket; TT Mobil, Turkcell ve Vodafone kurdukları mobil haberleşme altyapıları üzerinden toplam 86,3 milyon mobil aboneye hizmet vermektedir. Mobil abonelerin 80,2 milyonu 4.5G abonesidir. Son yıllarda hızla gelişen makineler arası iletişim (M2M) teknolojisine abone olanların sayısı da 7,4 milyona yaklaşmıştır. 2008 yılında başlayan mobil numara taşınabilirliği uygulaması ile işletmeciler arası rekabet daha da hızlanmış ve toplamda 158 milyona yakın mobil numara taşınmıştır. Ayrıca ileri mobil teknolojilerin ülkemizde yerli ve milli olarak üretilmesi konusunda önemli çalışmalar yürütülmekte olup yerli ve milli üretime yönelik çalışmalardaki gelişmelerle birlikte 5G teknolojisine geçilmesi planlanmaktadır.
Sabit telefon hizmeti Türk Telekomun tekel hakkının sona ermesi ile 2004 yılından itibaren rekabete açılmış olup yetkilendirilen 135 işletmeci 2021 yılı sonu itibarıyla Türkiye’de bulunan yaklaşık 12,3 milyon sabit telefon hizmeti abonesine hizmet vermektedir. Sabit hizmetlerde numara taşınabilirliği de Mayıs 2009’da başlatılmış olup toplamda 2,4 milyon civarında numara taşınmıştır.
Sabit ve mobil altyapıların ülke genelinde yaygınlaşması neticesinde ses trafiği her yıl düzenli olarak artarak yıllık toplam 318 milyar dakikanın üzerine çıkmıştır.
Son yıllarda önemi ve yaygınlığı en çok artan hizmet olan sabit ve mobil genişbant internet konusunda Türkiye hem altyapı yatırımları hem de abone sayısı bakımından büyük ilerleme kaydetmiştir. Bu çalışmaların sonucu olarak genişbant altyapısının hızlı bir gelişme gösterdiği bu dönemde 70,1 milyonu mobil, 18,1 milyonu sabit olmak üzere toplam genişbant internet abone sayısı 88,2 milyon ile ülkemiz nüfusunun üzerine çıkmıştır. Ayrıca son yıllarda sabit genişbant tarafında en büyük gelişme görülen hizmet türü fiber internet olmuştur. Fiber abone sayısı 2010 yılında 150 bin dolayında iken bugün 5 milyona yaklaşmıştır. Bu rakam yaklaşık olarak her dört sabit aboneden birinin fiber internet hizmeti aldığı anlamına gelmektedir. Bu çerçevede 2021'de toplam internet abone sayımızdaki artış oranı %7 iken eve kadar fiber abone sayısındaki artış ise %30’a yaklaşmıştır. Ayrıca fiber altyapıya yapılan yatırımlar büyük hız kazanmış ve 2021 yılı sonunda toplam fiber ağ uzunluğu 471 bin kilometreyi aşmıştır. Bir diğer önemli altyapı olan Kablo TV’nin abone sayısı 1,4 milyonu geçerken kablo internet abone sayısı ise 1,2 milyona yaklaşmıştır.
Sabit ve mobil altyapıların ülke genelinde yaygınlaşması neticesinde ses trafiği her yıl düzenli olarak artarak yıllık toplam 318 milyar dakikanın üzerine çıkmıştır.
Son yıllarda önemi ve yaygınlığı en çok artan hizmet olan sabit ve mobil genişbant internet konusunda Türkiye hem altyapı yatırımları hem de abone sayısı bakımından büyük ilerleme kaydetmiştir. Bu çalışmaların sonucu olarak genişbant altyapısının hızlı bir gelişme gösterdiği bu dönemde 70,1 milyonu mobil, 18,1 milyonu sabit olmak üzere toplam genişbant internet abone sayısı 88,2 milyon ile ülkemiz nüfusunun üzerine çıkmıştır. Ayrıca son yıllarda sabit genişbant tarafında en büyük gelişme görülen hizmet türü fiber internet olmuştur. Fiber abone sayısı 2010 yılında 150 bin dolayında iken bugün 5 milyona yaklaşmıştır. Bu rakam yaklaşık olarak her dört sabit aboneden birinin fiber internet hizmeti aldığı anlamına gelmektedir. Bu çerçevede 2021'de toplam internet abone sayımızdaki artış oranı %7 iken eve kadar fiber abone sayısındaki artış ise %30’a yaklaşmıştır. Ayrıca fiber altyapıya yapılan yatırımlar büyük hız kazanmış ve 2021 yılı sonunda toplam fiber ağ uzunluğu 471 bin kilometreyi aşmıştır. Bir diğer önemli altyapı olan Kablo TV’nin abone sayısı 1,4 milyonu geçerken kablo internet abone sayısı ise 1,2 milyona yaklaşmıştır.
Ülkemizde geniş bant abone sayısı 88,2 milyondur.
Mobil abone sayısı 86,3 milyondur.
Fiberoptik hat uzunluğu 471.000 kilometredir.
Uzaydaki Türk bayraklarından biri olan Türksat 5A uydusu, 2021’de hizmete girmiştir.
Türksat 5B uydusu ise, 19 Aralık 2021’de uzaya başarıyla fırlatılmıştır. Yörünge transfer süreci sorunsuz şekilde tamamlanan uydu, hizmet vermeye başlamıştır.
İlk yerli haberleşme uydusu Türksat 6A’nın üretim ve test çalışmaları TUSAŞ TAI tesislerinde kurulan Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test (USET) Merkezinde devam etmektedir.
Ülkemizin, haberleşme uydusu üretebilen 10 ülke arasında yer almasını sağlayacak uydunun 2023 yılıüçüncü çeyreğinde uzaya fırlatılması hedeflenmektedir.
2008 yılında açılan ve hâlihazırda 870 kuruma ait 6.568 hizmetin sunulduğu, 59.16 milyon kayıtlı kullanıcıya sahip e-Devlet Kapısı, 2021 yılında aylık ortalama 771 milyon kullanıma ulaşmıştır.
Çamlıca Tepelerindeki antenler kaldırılarak, 369 metre yüksekliğiyle dikkat. çeken Çamlıca Televizyon ve Radyo Kulesi'nden radyo yayınları yapılmaya başlamıştır.
Deniz seviyesinden 312 metre yükseklikte olan Çanakkale TV-Radyo Kulesi yürüme yolları ile birlikte tamamlanmıştır.
BTK’nın görevleri arasında; tüketici haklarının gözetilmesi bağlamında gerekli düzenlemelerin ve denetlemelerin yapılması, tüketicinin korunması kapsamında ilgili usul ve esasların belirlenmesi, aykırılık halinde mevzuatın öngördüğü işlemlerin yapılması ve yaptırımların uygulanması sayılmaktadır. BTK düzenlemeleri çerçevesinde hizmetlerin tüketicilere düzgün, kolay ve erişilebilir verilebilmesi için e-Devlet Kapısı üzerinden e-Fesih Hizmeti, Borç/Alacak Sorgulama Hizmeti, Mobil Hat Sorgulama Hizmeti, Sabit Hat Sorgulama Hizmeti verilmektedir. Ayrıca tüketicilerin şikâyet ve taleplerini BTK gözetiminde ilgili işletmecilere iletebilmesi ve şikâyetlerin işletmeciler tarafından çözümlenmesi için Tüketici Şikâyet Yönetim Sistemi hizmet vermektedir.
Gelişen internet hizmetleri çerçevesinde, ülkemizin siber güvenliğine karşı siber ortamda ortaya çıkan tehditlerin belirlenmesi, muhtemel siber saldırı ve olayların etkilerinin azaltılması veya ortadan kaldırılmasına yönelik önlemlerin geliştirilmesi ve belirlenen aktörlerle paylaşılmasını teminen 2013 yılında BTK bünyesinde kurulan Ulusal Siber Olaylara Müdahale Merkezi (USOM), siber olaylara müdahale konusunda ulusal ve uluslararası koordinasyon çalışmalarını yürütmektedir. USOM tarafından tamamen kurumsal iç kaynaklarla geliştirilen AVCI, AZAD ve KASIRGA projeleri ile yapılan tespit, izleme ve zafiyetlere ait riskleri engelleme çalışmaları ile ulusal siber güvenliğimize önemli katkılar sağlanmaktadır.
BTK tarafından yapılan elektronik imzaya ilişkin düzenlemelerle 6 adet Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcı faaliyete başlamıştır.
Ayrıca BTK, kanunen kendisine verilen göreve istinaden, Kayıtlı Elektronik Posta Hizmet Sağlayıcıların yetkilendirilmeleri ve denetlenmelerine ilişkin yaptığı düzenlemeler çerçevesinde, mevzuat gereklerini karşılayan 8 adet hizmet sağlayıcı faaliyete başlamıştır.
İnternet teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte bu ortamın kötüye kullanımı karşısında 29 Temmuz 2020 tarih ve 7253 sayılı Kanunla sosyal ağlara ilişkin olarak gerçekleştirilen düzenleme sosyal ağ sağlayıcılar ülkemize temsilci atama yükümlülüğünü yerine getirmektedir.
Bununla birlikte, 2017 yılında başta çocuklar ve gençler olmak üzere toplumdaki internet kullanıcılarının, internet teknolojilerini daha bilinçli ve etkin kullanması amacıyla eğitimler yapmak, farkındalık çalışmaları gerçekleştirmek, plan ve projeler oluşturmak üzere kurulan Güvenli İnternet Merkezi faaliyetleri kapsamında öğrenci, öğretmen ve ailelere yüz yüze ve online eğitim programları ve seminerler düzenlenmektedir.
BTK bünyesinde 2011 yılında faaliyetine başlayan Güvenli İnternet Hizmeti ile tüm internet servis sağlayıcılar tarafından aileleri, gençleri ve çocukları internetteki zararlı içeriklerden korumak amacıyla ücretsiz filtreleme hizmeti sunulmaktadır.
BTK, baz istasyonlarına güvenlik sertifikası düzenlenmesi ve güvenlik sertifikası düzenlenen baz istasyonlarının elektromanyetik alan ölçümlerinin yapılarak denetlenmesi iş ve işlemlerini de yürütmektedir. Elektronik haberleşme sistemlerinin elektromanyetik alan uygunluk ölçümleri BTK tarafından yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu hizmeti sunan 36 ölçüm yetki belgeli kuruluş bulunmaktadır. Konuma göre en yakın baz istasyonunun elektromanyetik alan ölçüm sonuçları e-Devlet üzerinden “Baz İstasyonu Ölçüm Bilgileri” hizmeti ile vatandaşların kullanımına sunulmuştur.
Diğer taraftan, Türkiye'de posta hizmetleri, 2013 yılında yapılan kanuni düzenleme ile serbestleştirilmiş olup, sektörde PTT dâhil olmak üzere 41 hizmet sağlayıcısı bulunmaktadır.
BTK tarafından yapılan elektronik imzaya ilişkin düzenlemelerle 6 adet Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcı faaliyete başlamıştır.
Ayrıca BTK, kanunen kendisine verilen göreve istinaden, Kayıtlı Elektronik Posta Hizmet Sağlayıcıların yetkilendirilmeleri ve denetlenmelerine ilişkin yaptığı düzenlemeler çerçevesinde, mevzuat gereklerini karşılayan 8 adet hizmet sağlayıcı faaliyete başlamıştır.
İnternet teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte bu ortamın kötüye kullanımı karşısında 29 Temmuz 2020 tarih ve 7253 sayılı Kanunla sosyal ağlara ilişkin olarak gerçekleştirilen düzenleme sosyal ağ sağlayıcılar ülkemize temsilci atama yükümlülüğünü yerine getirmektedir.
Bununla birlikte, 2017 yılında başta çocuklar ve gençler olmak üzere toplumdaki internet kullanıcılarının, internet teknolojilerini daha bilinçli ve etkin kullanması amacıyla eğitimler yapmak, farkındalık çalışmaları gerçekleştirmek, plan ve projeler oluşturmak üzere kurulan Güvenli İnternet Merkezi faaliyetleri kapsamında öğrenci, öğretmen ve ailelere yüz yüze ve online eğitim programları ve seminerler düzenlenmektedir.
BTK bünyesinde 2011 yılında faaliyetine başlayan Güvenli İnternet Hizmeti ile tüm internet servis sağlayıcılar tarafından aileleri, gençleri ve çocukları internetteki zararlı içeriklerden korumak amacıyla ücretsiz filtreleme hizmeti sunulmaktadır.
BTK, baz istasyonlarına güvenlik sertifikası düzenlenmesi ve güvenlik sertifikası düzenlenen baz istasyonlarının elektromanyetik alan ölçümlerinin yapılarak denetlenmesi iş ve işlemlerini de yürütmektedir. Elektronik haberleşme sistemlerinin elektromanyetik alan uygunluk ölçümleri BTK tarafından yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu hizmeti sunan 36 ölçüm yetki belgeli kuruluş bulunmaktadır. Konuma göre en yakın baz istasyonunun elektromanyetik alan ölçüm sonuçları e-Devlet üzerinden “Baz İstasyonu Ölçüm Bilgileri” hizmeti ile vatandaşların kullanımına sunulmuştur.
Diğer taraftan, Türkiye'de posta hizmetleri, 2013 yılında yapılan kanuni düzenleme ile serbestleştirilmiş olup, sektörde PTT dâhil olmak üzere 41 hizmet sağlayıcısı bulunmaktadır.
Uzaydaki Türk bayraklarından. biri olan Türksat 5A uydusu, 2021’de hizmete girmiştir.
