KÜLTÜREL YAŞAM
G
eleneksel sanatlar, toplumsal ve kültürel yaşam biçimlerinin, inanç sistemlerinin ve gereksinimlerin somut ifade biçimidir. Geleneksel sanat üreticileri bilgilerini ustadan çırağa, ebeveynden çocuğa geleneksel yöntemle aktarmışlardır. Türkiye’de geleneksel sanatları; Anadolu'nun binlerce yıllık tarihinden gelen çeşitli uygarlıkların kültür mirasının, Türklerin tarihsel birikiminden gelen kendi öz değerleriyle birleşmesiyle oluşan zengin bir kültürü ifade etmektedir.
Geleneksel sanatlarımız içinde halk edebiyatı (âşıklık ozanlık, zakirlik,), halk tiyatrosu (Karagöz, orta oyunu, meddahlık, seyirlik oyunlar vb.) ve geleneksel el sanatları sayılabilir.
Türkiye’de Geleneksel El Sanatları ise toprak işleri (çömlekçilik, çinicilik, seramik vb.), maden işleri (bakırcılık, gümüşçülük, kuyumculuk vb.), cam işleri (cam üfleme, nazar boncuğu vb.), ahşap işleri (kündekâri, bastonculuk, kaşıkçılık vb.), taş işleri lületaşı, oltu taşı, taş işlemeciliği vb.), deri işleri (Karagöz tasvir yapımı, yemenicilik, çarıkçılık vb.), iplik/tekstil işleri, (mekikli/kirkitli dokumalar ve örmeler vb.), hayvan/bitki atıkları (süpürgecilik, ipekçilik ve keçeçilik) olarak ham maddelerine göre sekiz ana başlıkta ele alınmaktadır. Ancak bazı el sanatları birden fazla hammaddenin bir arada kullanılması ile meydana gelmektedir.
Geleneksel sanatlar kapsamında değerlendirilen bir diğer alan olan Türk süsleme sanatları da (ebru, tezhip, minyatür, hüsn-i hat, kat’ı nakkaşlık, kalemkarlık vb.) kadim kültürümüzde önemli bir yere sahiptir. Orta Asya’dan Anadolu’ya taşınan süsleme sanatları, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde büyük önem kazanmış ve yüzyılların birikimi ile Cumhuriyet dönemine ulaşmıştır. 1936 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisinde Türk Süsleme Sanatları Bölümü açılmış; tezhip, hüsn-i hat, ebru, minyatür ve çini deseni eğitimi verilmeye başlanmıştır.
Geleneksel sanatlarımız içinde halk edebiyatı (âşıklık ozanlık, zakirlik,), halk tiyatrosu (Karagöz, orta oyunu, meddahlık, seyirlik oyunlar vb.) ve geleneksel el sanatları sayılabilir.
Türkiye’de Geleneksel El Sanatları ise toprak işleri (çömlekçilik, çinicilik, seramik vb.), maden işleri (bakırcılık, gümüşçülük, kuyumculuk vb.), cam işleri (cam üfleme, nazar boncuğu vb.), ahşap işleri (kündekâri, bastonculuk, kaşıkçılık vb.), taş işleri lületaşı, oltu taşı, taş işlemeciliği vb.), deri işleri (Karagöz tasvir yapımı, yemenicilik, çarıkçılık vb.), iplik/tekstil işleri, (mekikli/kirkitli dokumalar ve örmeler vb.), hayvan/bitki atıkları (süpürgecilik, ipekçilik ve keçeçilik) olarak ham maddelerine göre sekiz ana başlıkta ele alınmaktadır. Ancak bazı el sanatları birden fazla hammaddenin bir arada kullanılması ile meydana gelmektedir.
Geleneksel sanatlar kapsamında değerlendirilen bir diğer alan olan Türk süsleme sanatları da (ebru, tezhip, minyatür, hüsn-i hat, kat’ı nakkaşlık, kalemkarlık vb.) kadim kültürümüzde önemli bir yere sahiptir. Orta Asya’dan Anadolu’ya taşınan süsleme sanatları, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde büyük önem kazanmış ve yüzyılların birikimi ile Cumhuriyet dönemine ulaşmıştır. 1936 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisinde Türk Süsleme Sanatları Bölümü açılmış; tezhip, hüsn-i hat, ebru, minyatür ve çini deseni eğitimi verilmeye başlanmıştır.
Türk el sanatlarından saray tipi halı örneği
Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğünce geçmişten günümüze ışık tutan ve geleneği bugüne taşıyan el emeği, göz nuru geleneksel sanatların tespit edilmesi, korunması ve yaşatılmasına yönelik etkin çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Her yıl değişik illerde alan araştırmaları yapılmakta olup edinilen tüm bilgiler Halk Kültürü Bilgi ve Belge Merkezine kaydedilmektedir. Bu kayıtlar bilim insanları, uzman ve öğrencilerin kullanımına sunulmakta, yaygın eğitim kurslarıyla geleneksel bilginin aktarımı sağlanmakta, sanatçı tanıtım kartı uygulaması ve çeşitli destek projeleriyle geleneksel sanatçılar hem kayıt altına alınmakta hem de teşvik edilmektedir. Hali hazırda “Meddahlık”, “Aşıklık Geleneği”, “Karagöz”, “Ebru: Türk Kağıt Süsleme Sanatı”, “Geleneksel Çini Ustalığı”, “Minyatür Sanatı” ve “Hüsn-i Hat: Türkiye’de İslam Sanatında Geleneksel Güzel Yazı” gibi geleneksel sanatlarımız Türkiye adına UNESCO’ya kayıt ettirilerek insanlığın ortak mirası ilan edilmiştir. (bkz. “Unesco Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerinde Türkiye”)
Türk süsleme sanatları ve geleneksel el sanatlarımızın yaşatılarak korunması, bu sanatlara ilişkin toplumsal farkındalığın artırılması amacıyla yurdumuzun dört bir yanında “Geleneksel El Sanatları Festivalleri” gerçekleştirilmekte ve ulusal ölçekte hayata geçirilen çok sayıda kültürel etkinlikte sanatçılar görevlendirilmektedir. Ülke genelinde düzenlenen geleneksel el sanatları festivallerine sanatçı desteği ile etkinliklere üst düzey katılım sağlanarak kadim kültürümüzün yaşatılması ve tanınırlığının artırılması yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Sanatçılarımız katıldıkları bu etkinliklerde gerek atölye çalışmalarıyla gerek sergileme faaliyetleriyle geleneksel el sanatlarımızın tanıtımına katkı sağlamaktadırlar.
Bunun yanı sıra, kadim kültürümüzün ve medeniyet değerlerimizin önemli bir unsuru olan geleneksel el sanatlarımızın yurt dışında tanıtımı amacıyla, ikili kültür-turizm anlaşmaları kapsamında, sanatçılarımızın dünyanın birçok ülkesindeki etkinliklere katılımı sağlanmaktadır.
Ayrıca kültürel değerlerimizin, hızla değişme ve yok olma tehlikesinin önüne geçilmesi amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenen kültür politikaları çerçevesinde; kültürümüzün sahiplenilmesi, değişimi kucaklayan sağlıklı, ilkeli, gelişime odaklı kültür programlarıyla kaybolmaya yüz tutmuş kültürel miras niteliğindeki değerlerimizin özgünlüğünün korunması, yaşatılması, geliştirilmesi ve kuşaktan kuşağa aktarılması amacına yönelik projeler değerlendirilmekte ve mali destek verilerek hayata geçmeleri sağlanmaktadır.
Türk süsleme sanatları ve geleneksel el sanatlarımızın yaşatılarak korunması, bu sanatlara ilişkin toplumsal farkındalığın artırılması amacıyla yurdumuzun dört bir yanında “Geleneksel El Sanatları Festivalleri” gerçekleştirilmekte ve ulusal ölçekte hayata geçirilen çok sayıda kültürel etkinlikte sanatçılar görevlendirilmektedir. Ülke genelinde düzenlenen geleneksel el sanatları festivallerine sanatçı desteği ile etkinliklere üst düzey katılım sağlanarak kadim kültürümüzün yaşatılması ve tanınırlığının artırılması yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Sanatçılarımız katıldıkları bu etkinliklerde gerek atölye çalışmalarıyla gerek sergileme faaliyetleriyle geleneksel el sanatlarımızın tanıtımına katkı sağlamaktadırlar.
Bunun yanı sıra, kadim kültürümüzün ve medeniyet değerlerimizin önemli bir unsuru olan geleneksel el sanatlarımızın yurt dışında tanıtımı amacıyla, ikili kültür-turizm anlaşmaları kapsamında, sanatçılarımızın dünyanın birçok ülkesindeki etkinliklere katılımı sağlanmaktadır.
Ayrıca kültürel değerlerimizin, hızla değişme ve yok olma tehlikesinin önüne geçilmesi amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenen kültür politikaları çerçevesinde; kültürümüzün sahiplenilmesi, değişimi kucaklayan sağlıklı, ilkeli, gelişime odaklı kültür programlarıyla kaybolmaya yüz tutmuş kültürel miras niteliğindeki değerlerimizin özgünlüğünün korunması, yaşatılması, geliştirilmesi ve kuşaktan kuşağa aktarılması amacına yönelik projeler değerlendirilmekte ve mali destek verilerek hayata geçmeleri sağlanmaktadır.
Hat sanatından bir örnek
Çini sanatından bir örnek
Minyatür sanatından bir örnek
